Anna Banout / artystka i projektantka

Absolwentka Wydziału Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Wydziału Sztuki UP w Krakowie oraz kierunku Creative Coding na School of Form przy SWPS w Warszawie. W swojej praktyce łączy procesy projektowe z kontekstami kulturowymi, posługując się obiektami, które opowiadają historie. Bada relacje człowiek-przedmiot, obraca się zarówno wokół osobistych, jak i społecznych doświadczeń i narracji. Jej prace były wielokrotnie prezentowane w ramach wystaw zbiorowych i indywidualnych w galeriach, muzeach i instytucjach kulturalnych w Polsce i na świecie.

Anna wprowadzi nas do modułu tematycznego
Relacje emocjonalne z rzeczami
29 września 2023, godz. 16.00

Ludzie tworzą rzeczy, używają rzeczy, czasami je kochają, a czasami ich nienawidzą. Często wierzą, że przedmioty mają duszę. Ciężko się rozstać z rzeczami, które mają szczególne znaczenie – są prezentem od bliskiej osoby, wiążą się z istotnym zdarzeniem. Anna Banout analizowała wiele lat temu w ramach pracy magisterskiej (dyplom zrealizowany pod opieką dr Tomka Rygalika, Wydział Wzornictwa ASP Warszawa) jakie rzeczy zabierają ze sobą osoby uciekające przed wojną w Syrii. To przejmujące studium czasami zupełnie nieracjonalnych decyzji, pokazywało siłę emocji jakie my ludzie wtłaczamy w rzeczy. Jednocześnie coraz częściej mówi się o świadomym rezygnowaniu z posiadania. Intensywna konsumpcja, szybka wymiana ubrań i przedmiotów codziennego użytku, często wymuszona jakością i tzw. planowanym zużyciem jest naszą rzeczywistością od dekad i budzi bunt, szczególnie w osobach wchodzących w dorosłość. W ostatnich latach prof. Jonathan Chapman pisał o relacjach emocjonalnych z rzeczami, które przekładają się na ich długie trwanie z użytkownikami – takie relacje sprawiają, że mimowolnie budujemy zachowania zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju.

W ramach tego modułu będą prezentowane następujące projekty:
– „Dom. Ćwiczenia z posiadania” – Aleksandra Munzar
– „Próba definicji obiektu robotycznego na przykładzie Aibo i HC-SR04” – Michał Majdak

dr hab. Paweł Boguszewski / Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN (Polska)

Jest neurobiologiem, kierownikiem Pracowni Metod Behawioralnych w Instytucie Nenckiego Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się badaniami behawioralnymi w modelach wykorzystywanych w naukach podstawowych i biomedycznych. Jego zainteresowania obejmują mechanizmy zachowań afektywnych i eksploracyjnych wraz z korelatami neuronalnymi oraz automatyzacją procesów analizy danych. Studiował biologię na Uniwersytecie Warszawskim, tytuł doktora uzyskał w Instytucie Nenckiego PAN, staż podoktorski odbył na Yale University, USA. Prywatnie jest pasjonatem programowania, żeglarstwa i popularyzacji nauki.

Od lęku do zachwytu – neurobiologia emocji
29 września 2023, godz. 12.10

Człowiek nie jest istotą racjonalną. Każdego dnia w naszym umyśle ściera się kalkulujący na chłodno świadomy rozum z nieuświadomionymi procesami, wśród których prym wiodą emocje. I często to właśnie procesy afektywne są podstawą naszych wyborów życiowych – zarówno tych dużych jak i tych małych. Przeważnie wybieramy to, co lubimy zamiast tego co dla nas obiektywnie korzystniejsze. Ma to swoje uzasadnienie biologiczne.  

Emocje to bardzo zróżnicowana klasa zjawisk. Widać to szczególnie wtedy, kiedy próbujemy je zdefiniować, złapać w ramy naukowego rygoryzmu. Nie bardzo się to nam udaje. Do emocji zaliczamy tak podstawowe zjawiska jak strach, miłość i przyjemność, ale i bardziej złożone fenomeny takie jak moralne obrzydzenie, radość obcowania z pięknem czy niepokój egzystencjalny. Emocje są głęboko zakorzenione w biologii – jest to produkt milionów lat ewolucji organizmów żywych. U ludzi jak i zwierząt pełnią kluczową rolę dla przeżycia. Ich siedliskiem jest mózg – jeden z najbardziej tajemniczych tworów jakie znamy we wszechświecie. 

Dr hab. Paweł Boguszewski postara się przybliżyć zagadnienia związane z neurobiologią procesów emocjonalnych i to w jaki sposób chemia i biologia wpływają na nasze codzienne życie.

KEYWORDS: emocje, mózg, neuronauka, procesy afektywne, ewolucja

prof. Pieter Desmet / Delft University (Holandia)

Pracuje jako profesor Design for Experience i kierownik Wydziału Human-Centered Design na Uniwersytecie Delft w Holandii. Jego badania koncentrują się na zrozumieniu dlaczego i w jaki sposób projektowanie wywołuje emocje oraz jak wpływa na samopoczucie jednostek i społeczności. Desmet nadzoruje grupę badawczą, która zajmuje się poznawaniem różnych aspektów doświadczenia użytkownika i jest dyrektorem Delft Institute of Positive Design, inicjatywy mającej na celu wytwarzanie wiedzy i narzędzi wsparcia dla projektantek i projektantów w tworzeniu produktów i usług, które służą podnoszeniu ludzkiego dobrostanu. Poza pracą naukową Pieter jest partnerem w firmie badawczej i konsultingowej Emotion Studio oraz przewodniczącym International Design & Emotion Society. Zorganizował ponad dziesięć międzynarodowych konferencji naukowych na temat projektowania doświadczeń i dobrostanu. Pieter opublikował ponad 150 prac naukowych, rozdziałów książek i książek na temat różnych aspektów projektowania opartego na doświadczeniu, docierając zarówno do naukowców, jak i praktyków. Poza pracą naukową Pieter angażuje się w projekty na rzecz społeczności lokalnych, takie jak parki odnowy sensorycznej czy „Dom Szczęścia” w Rotterdamie.

Delft Institute of Positive Design: https://diopd.org/
Emotion Studio: https://emotion.studio
TU Delft: https://www.tudelft.nl/io/over-io/personen/desmet-pma

Design dla podstawowych potrzeb: humanistyczna perspektywa projektowania dla dobrostanu
29 września 2023, godz. 10.20

Jeśli chodzi o projektowanie, można powiedzieć jedno – jego znaczenie dla jednostki i dla ludzkości jako całości – cel, sens, sukces lub porażka – zależą od tego, w jakim stopniu zaspokaja ludzkie potrzeby. Produkty, usługi, budynki, systemy i wszystkie inne byty stworzone przez człowieka są w zasadzie narzędziami do zaspokajania potrzeb. W swoim wykładzie, Pieter Desmet przedstawi typologię podstawowych potrzeb i pokaże, w jaki sposób może ona wpływać na innowacje projektowe.

Typologia ta obejmuje trzynaście potrzeb psychologicznych i pięćdziesiąt dwie powiązane z nimi potrzeby podrzędne (cztery dla każdej potrzeby podstawowej). Zapewnia praktyczne zrozumienie potrzeb psychologicznych. W wykładzie Pieter zaprezentuje, jak typologia może być wykorzystywana jako narzędzie do projektowania skupionego na użytkowniku, z naciskiem na szczęście i dobrostan. Typologia może wspierać komunikację z klientami, wewnątrz zespołów projektowych, z użytkownikami końcowymi i innymi interesariuszami. Może być też stosowana do operacjonalizacji wpływu na dobrostan w istniejących lub nowych projektach.

Ten wykład podkreśla fakt, że podstawowe potrzeby są uniwersalne – każdy je ma. Aby się rozwijać, wszystkie nasze potrzeby muszą być zaspokojone. Projektowanie może również czerpać inspirację z tych potrzeb. W przypadku innowacji projektowych, zwłaszcza dylematy wynikające z potrzeb stanowią „złote runo”.

Prof. Pieter Desmet przedstawi typologię podstawowych potrzeb człowieka jako model dla innowacji projektowych, skupiających się na szczęściu i dobrostanie.

KEYWORDS: potrzeby człowieka, szczęście, dobrostan, innowacje projektowe, typologia

Malwina Konopacka / ilustratorka i projektantka

Studiowała Wzornictwo Przemysłowe na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz ilustrację na Universität der Künste w Berlinie. W 2014 r. Ilustracje przeniosła na obiekty ceramiczne, tworząc pierwszy projekt wazonu OKO. Od tej pory rodzina ceramicznych, ręcznie malowanych przedmiotów takich jak wazony, patery i talerze stopniowo się powiększa. Ceramiczne przedmioty Konopackiej znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych oraz w kolekcji designu Muzeum Narodowego w Krakowie.
https://www.malwinakonopacka.com/

Malwina wprowadzi nas do modułu tematycznego
Projektowanie oparte na emocjach
29 września 2023, godz. 14.00

Emocje są fundamentem projektowania. Projektanci i projektantki potrzebują rozumieć osoby dla których projektują, muszą umieć wyobrazić sobie, jakie uczucia wywołają ich projekty w przyszłości w użytkownikach i użytkowniczkach. Twórczość Malwiny Konopackiej – projektantki tworzącej autorskie przedmioty z ceramiki – jest przykładem świadomego wykorzystania własnej wrażliwości autorki do kreowania użytecznych obiektów o charakterystycznej estetyce. Wrażliwość projektantki zamknięta w ceramicznych obiektach, od lat rozprzestrzenia się niczym wirus – z każdym obiektem wkracza wprost do przestrzeni naszych prywatnych domów i tam się zagnieżdża. Niemniej jednak to niejedyny obszar, w którym emocje są się podstawą działań projektowych. W ramach tego modułu zaprezentowane zostaną także projekty, które odważnie wychodzą naprzeciw trudnym emocjom towarzyszącym żałobie, a także eksplorują emocjonalność osób nieneuronormatywnych.

W ramach tego modułu będą prezentowane następujące projekty
– „Echo – narzędzie wspierające rozmowę o stracie” – Agnieszka Odziemkowska
– „Poza słowami: O inkluzywnych metodach badawczych służących przekładaniu emocji i potrzeb sensorycznych na troskliwe decyzje projektowe” – Monika Dołbniak

dr hab. Halszka Kontrymowicz-Ogińska / Uniwersytet Jagielloński (Polska)

Profesor w Zakładzie Neurokognitywistyki I Neuroergonomii Instytutu Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolwentka psychologii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1979-1986 była konsultantką z zakresu psychologii w Pracowni Ergonomii i Projektowania Form Przemysłowych IOS Krakowie; przez kolejne 25 lat była związana z Zakładem Ergonomii w Collegium Medicum UJ, gdzie prowadziła prace badawcze w obszarze chronopsychologii i stresu w pracy oraz zajęcia dla studentów Wydziałów Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu. Od 2011 roku prowadziła zajęcia z zakresu psychologii czasu, psychologii emocji i psychologii przyjemności w Instytucie Psychologii Stosowanej. Przygotowywała i koordynuje moduł specjalizacyjny „Psychologia i projektowanie środowiska – od ergonomii do UX”. Była opiekunką naukową ponad 140 prac dyplomowych z psychologii, a także neurobiologii i kognitywistyki. Bierze udział w projektach badawczych w dziedzinie neuropsychologii i chronopsychologii.
Jej aktualne zainteresowania to skutki deprywacji snu, szczególnie w odniesieniu do funkcjonowania mózgowego układu nagrody oraz specyfika doświadczeń hedonicznych. Jest autorką i współautorką ponad 80 publikacji. Od kilkunastu lat służy jako konsultantka z zakresu psychologii i ergonomii kognitywnej dla studentów i pracowników Wydziału Form Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Jest członkinią Komisji Psychologii PAN Oddział w Krakowie oraz Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego.

Projektowanie przyjemności 
29 września 2023, godz. 11.30

Od ponad dwóch tysięcy lat przyjemność, podstawowa dobra emocja, ma złą opinię. A wyrzekanie się przyjemności, asceza, zawsze były uważane za cnotę, coś godnego podziwu i uznania. To nie jest dobra droga. Przyjemność jest podstawą normalnego, zdrowego życia. Utrata zdolności do odczuwania przyjemności to anhedonia, kluczowy objaw wszystkich zaburzeń afektywnych.

Mamy dowody na to, że przyjemność czyni nas lepszymi wobec innych, bardziej kreatywnymi i zdrowszymi. Powoli staje się uznanym przedmiotem badań naukowych, coraz częściej mówimy, że powinna się znaleźć w centrum ‘neuronauki afektywnej’. Neuronauka udowadnia też, że nie ma zasadniczej różnicy między przyjemnościami zwanymi niższymi i wyższymi. Wszelkie dobre rzeczy, od najprostszych doznań zmysłowych (np. smakowych), przez relacje społeczne, po abstrakcyjne – intelektualne czy estetyczne, aktywują ten sam mózgowy układ nagrody. Co więcej, przyjemne może być też podążanie za wartościami, a znalezienie sensu to już przyjemność najwyższa. 

Produkt jest nośnikiem komunikatu i elementem relacji społecznej – między jego autorem i odbiorcą. Dobre emocje zaklęte w przedmiocie budzą poczucie komfortu, bycia zaopiekowanym, a zarazem kimś ważnym i specjalnym. Mechanizmy dobrych emocji w relacjach z przedmiotami są złożone i różnorodne – od ‘sentymentów’ (swojskość, nostalgia, czułość), przez ‘snobizmy’ (przywiązanie do marki, wyrażanie wartości, idei, tożsamości), po ‘satysfakcje’ (poczucie kontroli w działaniu, stan flow, uznanie dla inteligencji twórcy).

Holistyczna ergonomia dzisiejszych czasów dąży do rozpoznania i zaspokojenia potrzeb odbiorców na trzech poziomach: bezpieczeństwa, komfortu i doświadczenia hedonicznego (które czasem utożsamiane jest z estetyką, ale to coś więcej). Śmiem twierdzić, że jeżeli projekt nie uwzględnia przyjemności użytkowania, nie można go nazwać ergonomicznym.  

Dr hab. Halszka Kontrymowicz-Ogińska opowie o przyjemności, która zaklęta przez projektantów w przedmiotach, pozytywnie wpływa na relacje społeczne, kreatywność i zdrowie.

KEYWORDS: przyjemność, relacje z przedmiotami, neuronauka, hedonia, ergonomia

Katarzyna Ogińska-Bruchal / psycholożka, badaczka user experience

Absolwentka Psychologii Stosowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W centrum jej zainteresowań jest komunikacja ludzi z technologią. Zajmuje się kompetencjami komunikacyjnymi, projektowaniem emocji i osobowości botów. Pracuje dla Lekta AI – polskiego startup’u, który tworzy rozwiązania konwersacyjne oparte na sztucznej inteligencji. jest wykładowczynią psychologii i konsultantką na Wydziale Form Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Współpracuje z Instytutem Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest członkinią Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego.

Katarzyna wprowadzi nas do modułu tematycznego
Emocje i świat nowych technologii
30 września 2023, godz. 9.10

Ostatnie miesiące przyniosły nam niezwykłą intensyfikację kontaktu z narzędziami i rozwiązaniami opartymi na sztucznej inteligencji, które do niedawna były wykorzystywane wyłącznie przez wąskie grono osób eksperckich. Dziś narzędzia te w szybkim tempie upowszechniają się. Wszystko co nowe i nieznane budzi różne odczucia – czasami jest to zaciekawienie, czasami lęk. Z jednej strony nie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie wszystkich możliwych skutków dokonującej się na naszych oczach rewolucji, z drugiej strony – mamy niezwykłą szansę zbudować rozwiązania, które będą służyły dobru ludzi i planety. Katarzyna Ogińska-Bruchal – projektantka specjalizująca się w projektowaniu interakcji z botami, działa na styku ludzkich odczuć i wykorzystania nowych technologii. Projektowanie, które dotyka obszaru sztucznej inteligencji wymaga niezwykłej empatii i uważności na potrzeby i możliwy dziś poziom akceptacji współczesnych użytkowników i użytkowniczek.

W ramach tego modułu będą prezentowane następujące projekty:
– „Techno-empatia w projektowaniu jako wyraz troski o lepsze jutro” – Dominika Sobolewska
– „A-EYE Urządzenie do osobistego monitoringu” – Katarzyna Markowska

dr Tiffany Watt Smith / Queen Mary University of London (Wielka Brytania)

Jest wykładowczynią historii kultury na Queen Mary University of London i byłą dyrektorką Centrum Historii Emocji. Jest autorką trzech książek o historii emocji On Flinching, The Book of Human Emotions i Schadenfreude, a obecnie pracuje nad książką o przyjaźni, która ma się ukazać w 2024 roku. Jej badania były finansowane przez Wellcome Trust, British Academy, Arts and Humanities Research Council. Jest laureatką Philip Leverhulme Prize. Regularnie współpracuje z BBC Radio 3 i 4. Jej wykład TED “The History of Human Emotions” obejrzało ponad 4 mln osób.
https://www.qmul.ac.uk/sed/staff/wattsmitht.html

Emocje znów stają się niezwykłe
30 września 2023, godz. 12.20

W latach dwudziestych XX wieku, psychologowie przemysłowi prowadzili badania nad efektywnością pracy kobiet w fabryce telefonów Hawthorn w Chicago. Analizowali wpływ oświetlenia, przerw oraz posiłków. Próbowali również badać emocjonalną ekologię pomieszczenia testowego, jak przyjaźń, zaufanie i złe usposobienie wpływają na produktywność. Zapoczątkowali oni nowe naukowe rozumienie motywacji i zachowań, teorię, która jest powszechna w dzisiejszym wieku obsesji optymalizacji, a mianowicie, że emocje (nasze i innych osób) można izolować, manipulować nimi i je komercjalizować. Niemniej jednak, ​​ imigrantki, w większości pracujące kobiety o niższych dochodach, wykazywały o wiele mniejszą przejrzystość, niż sobie wyobrażali sobie biali psychologowie płci męskiej.

Ten wykład apeluje o nadanie wartości temu co emocjonalnie nieznane. Żyjemy w świecie, w którym emocjonalna przejrzystość jest wysoko cenionym ideałem, czy to w (niebezpiecznie błędnych) obietnicach sztucznej inteligencji specjalizującej się w rozpoznawaniu twarzy, czy w uzdrawiającym potencjale empatii i komunikacji. Jednak rzeczywistość ludzkich emocji polega na tym, że często są one równie tajemnicze, ukryte i trudne do odczytania i to, co na początku wydaje się emocjonalnym pokrewieństwem, może, po bliższym przyjrzeniu się, rozpłynąć się w tajemnicach.

Jako historyczka emocji, Watt Smith jest zafascynowana tymi tajemnicami i zaprasza nas do podzielenia tego zainteresowania. W tej prelekcji przyjrzy się zmieniającym się emocjonalnym krajobrazom w przeszłości i teraźniejszości, badając, w jaki sposób style emocjonalne, języki, praktyki, symbole i rytuały zmieniają się, czasem bardzo dramatycznie, w różnych epokach i miejscach. Defamiliarizowanie emocji przypomina nam o konieczności uwzględniania różnorodnych doświadczeń, gdy mówimy o tym, czym są emocje i jak działają. W epoce, w której przyzwyczajamy się do spłycania i ujednolicania doświadczeń emocjonalnych w ramach kapitalizmu, stykanie się z emocjonalnym nieznanym przypomina nam, że uczucia mają swoje własne, czasem bardzo wyjątkowe sposoby unikania naszej pełnej kontroli.

Dr Tiffany Watt Smith omówi złożoność ludzkich emocji, podkreślając korzyści płynące z przyjmowania różnorodnych doświadczeń i rozpoznawania ich osobliwości.

KEYWORDS: ludzkie emocje, obcość emocjonalna, tajemnica, krajobrazy emocjonalne, odbieranie emocji jako nieznane.

Tomasz Stawiszyński / filozof i eseista (Polska)

Filozof, eseista, autor bestsellerowych książek „Potyczki z Freudem. Mity, pokusy i pułapki psychoterapii”, „Co robić przed końcem świata”, „Ucieczka od bezradności”, „Misja Sowy. Tosia, Franek i sekrety filozofii”, „Spotkanie z Filozofią” oraz „Reguły na czas chaosu”; w radiu TOK FM prowadzi „Godzinę filozofów” i „Magazyn filozofa”; twórca podcastu „Skądinąd” (www.patronite.pl/skadinad) dostępnego m.in. na platformach Spotify, Apple Podcasts i Google Podcasts; stały felietonista „Tygodnika Powszechnego”; jego teksty i audycje można znaleźć na stronie www.stawiszynski.org.

Spójność jako panaceum na strach. Struktura i estetyka myślenia spiskowego
30 września 2023, godz. 11.10

Myślenie spiskowe, jeszcze do niedawna funkcjonujące na marginesie debaty publicznej, stało się dzisiaj jedną z dominujących narracji w przestrzeni informacyjnej – i wciąż ekspanduje. Liczne badania, np. zrealizowane w 2022 roku przez Policy Institute na King’s College w Londynie, pokazują, że w trakcie pandemii koronawirusa zaufanie do instytucji publicznych w Europie znacznie spadło – a zarazem wzrosła wiara w rozmaite formy teorii spiskowych. Oprócz tego, teorie spiskowe coraz częściej przenikają także do mediów głównego nurtu i stają się narzędziem politycznej walki.

W wystąpieniu spróbuję scharakteryzować podstawowe parametry myślenia spiskowego i teorii spiskowych (są to zjawiska tylko częściowo tożsame). Pokażę, że te narracje – mające istotne cechy świeckich form religijności – spełniają wiele funkcji, spośród których bodaj najistotniejszą jest uśmierzanie lęku przed tym, co niepewne i nieznane. Kwestia spójności, oczywiście pozornej, wydaje się być tu kluczowa – zarówno na poziomie wywodu, jak wyłaniającej się z teorii spiskowych wizji świata (aspekt estetyczny). Na koniec zastanowię się nad potencjalnymi konsekwencjami ekspansji tego rodzaju światopoglądu.

Tomasz Stawiszyński scharakteryzuje podstawowe cechy myślenia spiskowego i wskaże na jego społeczne, psychologiczne oraz religijne funkcje.

KEYWORDS: teorie spiskowe, myślenie spiskowe, kontrwiedza, alternatywny światopogląd, spisek, lęk, niepewność 

dr hab. Małgorzata A. Szyszkowska / filozofka muzyki (Polska)

Ukończyła studia na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii Wydziału Filozofii i Socjologii na Uniwersytecie Warszawskim, w 2000 roku obroniła pracę doktorską, w roku 2018 otrzymała habilitację. W latach 2001-2003 pracowała na stanowisku research fellow na Wydziale Muzyki Uniwersytetu w Cardiff w Wielkiej Brytanii. Od 2004 do 2019 roku pracowała, jako wykładowczyni akademicka na Uniwersytecie Warszawskim, a w latach 2019-2022 wykładała Filozofię muzyki na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina. W ubiegłym roku zakończyła projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki. Obecnie bierze udział w specjalnym projekcie EU Communities and Artistic Participation in Hybrid Environment CAPHE. Współpracuje również z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina oraz Akademią Ekonomiczno-Humanistyczną w Warszawie. Jej zainteresowania obejmują estetykę codzienności, filozofię muzyki, fenomenologiczną estetykę Romana Ingardena, krytyczną estetykę Theodora W. Adorna, fenomenologię słuchania, pojęcie deep listening i praktykę w nim związaną, filozofię wartości oraz problematykę przestrzeni oraz czasu w doświadczeniach muzyki w środowisku hybrydowym.

Mozaika. Uczucia i emocjonalne jakości estetyczne w doświadczeniu muzycznym
30 września 2023, godz. 13.50

Jakie uczucia oraz w jaki sposób wiążą się z doświadczeniem muzycznym? Pytanie to zadawane było wielokrotnie, a odpowiedzi na nie odsłaniają wiele spolaryzowanych stanowisk. W ramach wykładu, Szyszkowska przeprowadzi analizę emocjonalnych jakości estetycznych w doświadczeniu muzycznym, aby spróbować uporać się ogólnym problemem emocjonalności muzycznej. Zarówno emocjonalizm jak i kognitywizm emocjonalny nie są stanowiskami spójnymi, zwłaszcza z doświadczeniem potocznym, w tym z uczuciami, jakich wydaje się doświadczać słuchacz muzyki. Szyszkowska odwoła się do koła emocji przedstawionego przez Kate Hevner Mueller, aby pokazać, że im bardziej złożone i zróżnicowane są uczucia, których doświadczają słuchający, tym trudniej jest mówić o nich w odniesieniu do doświadczenia muzycznego. Problem jednak zdecydowanie wykracza poza trudności językowe. Koło emocji Hevner pozostaje pewnym idealnym przedstawieniem emocjonalnych reakcji.

O wiele bardziej spójnym, z punktu widzenia zarówno filozofii jak i doświadczeń potocznych, pozostaje stanowisko Leonarda B. Meyera oraz współczesne koncepcje na niej bazujące. Postawione pytanie o uczucia powiązane z doświadczeniem muzycznym wymaga jednak odpowiedzi zarówno w odniesieniu do indywidualnego jak i społecznego odbioru muzyki. Wciąż aktualna i warta przywołania pozostaje koncepcja Petera Kivy’ego. Szyszkowska zauważa, że doznania podmiotu w doświadczeniu muzycznym w ich emocjonalnym kształcie nie poddają się łatwo weryfikacji i pozostają różnorodne i zmienne jak mozaika. Emocje w doświadczeniach muzycznych, tworzą raczej mozaikę, złożoną z wzajemnie nakładających się kształtów emocjonalnych, niekiedy łączących się w wyraźnie zaznaczone figury, zaś innym razem rozpadające się na szereg pojedynczych emocji, wynikających z wielości możliwości emocjonalnych, raczej niż rozpoznawalne i następujące po sobie oddzielne stany emocjonalne.

Aby przedstawić proponowaną tezę, Szyszkowska sięgnie, do utworów muzycznych, których odbiór inicjował i wciąż inicjuje skojarzenia w mozaiką, a z drugiej odwoła się do klasycznych już koncepcji filozoficznych, aby wskazać również na inne rozumienie mozaiki. Szyszkowska skorzysta także z przykładów muzyki aleatorycznej, aby zasugerować, że niejednoznaczny i dynamiczny charakter emocji w doświadczeniu muzycznym w najlepszy sposób odpowiada dynamicznemu charakterowi muzyki.

Dr hab. Małgorzata Szyszkowska zaprezentuje różnorodność i zmienność emocji w kontekście muzyki jako mozaiki emocjonalnej, której kształty zmieniają się w zależności od złożoności uczuć doświadczanych przez słuchaczy.  

KEYWORDS: emocje, doświadczanie muzyki, koło emocji, mozaika

Prof. Tobias Wallisser / Państwowa Akademia Sztuk Pięknych w Stuttgarcie (Niemcy)

Tobias Wallisser jest profesorem specjalizującym się w konstrukcjach innowacyjnych i koncepcjach przestrzennych oraz prorektorem Państwowej Akademii Sztuk Pięknych w Stuttgarcie.

Jest partnerem w LAVA – Laboratory for Visionary Architecture (Laboratorium Wizjonerskiej Architektury), które łzałożył w 2007 roku wraz z Chrisem Bosse i Alexandrem Rieckiem. LAVA działa jako międzynarodowa sieć z biurami w Berlinie, Stuttgarcie i Sydney. Obecnie około 100 architektów pracuje nad projektami w Niemczech, Arabii Saudyjskiej, Wietnamie i Australii. Przez 10 lat współpracował z UN-Studio w Amsterdamie. Jako dyrektor kreatywny był odpowiedzialny za wiele projektów, w tym Muzeum Mercedes-Benz w Niemczech. Wykłada na uniwersytetach w całej Europie, zdobył wiele nagród. W 2010 roku wystąpił podczas TEDxBerlin z tematem „Miasta przyszłości: w kierunku synergii natury i technologii”.

Więcej za mniej – architektura po Antropocenie
30 września 2023, godz. 14.50

Kiedy wiele lat temu architekt Hans Hollein był kuratorem Biennale Architektury w Wenecji, nazwał architektów „sejsmografami przyszłości”. Trzy globalne mega tematy: kryzys klimatyczny, niedobór mieszkań i cyfryzacja, łączą się w projektowaniu ludzkich siedzib – rdzeniu dyscypliny architektury. Wraz z przekroczeniem liczby ludności na ponad osiem miliardów, zapotrzebowanie na energię, wodę i zasoby budowlane wzrasta ponad to, co może dostarczyć planeta. W jaki sposób możemy sprawić, by planeta nadawała się do zamieszkania i zapewnić dobre warunki dla ludzi i w ogóle dla życia? Potrzebujemy zmiany w projektowaniu architektonicznym – od dostarczania schronienia do dostarczania doświadczeń, od skupienia na prostych zadaniach do bardziej złożonych relacji z Ziemią, aby osiągnąć więcej z mniej.

Zmiana paradygmatu wymaga, abyśmy uczynili „czynniki miękkie” – wszystko, co dotyczy emocji i uczuć – nowymi „czynnikami twardymi”, decydującymi kryteriami podejmowania decyzji. Musimy zastąpić liczby i mierzalne ilości jakością wizualną, dotykową i innymi sensorycznymi wartościami, aby wraz z holistycznymi koncepcjami dotyczącymi produkcji, montażu i ponownego wykorzystania ustalać decyzje projektowe. Do przepływu energii, wody i materiałów należy podchodzić cyklicznie. Połączenie od dawna znanych technik i materiałów oraz wykorzystanie narzędzi cyfrowych dostarcza nowych możliwości. Te możliwości badane są zarówno w sposób cyfrowy, jak i poprzez realizację praktycznych projektów w ramach kursu Architektury, Innowacyjnych Koncepcji Budowlanych i Konstrukcji w Państwowej Akademii w Stuttgardzie.  

Na większą skalę, praktyka architektoniczna LAVA (Laboratorium Architektury Wizjonerskiej) zaprojektowała Kampus Niemcy (Campus Germany), Niemiecki Pawilon Expo na EXPO 2020 w Dubaju i obecnie pracuje nad kolejnym pawilonem, „Wa Germany”, na wystawę w Osace w 2025 roku. Podczas gdy poprzedni pawilon skupiał się na łączeniu ludzi i podnoszeniu świadomości dotyczącej występujących problemów, ten drugi będzie manifestem dla budownictwa po Antropocenie – w pełni cyrkularnym budynkiem, którego projekt ilustruje możliwości przekształcenia ograniczeń w szanse. Rosnąca świadomość emocjonalnej jakości struktur stwarza zarówno większą odpowiedzialność, jak i nowy potencjał do przyczyniania się do niezbędnych zmian. Żyjemy w ekscytujących czasach!

Prof. Tobias Wallisser przedstawi, w jaki sposób projektowanie architektoniczne może pomóc w zmianie sposobu obchodzenia się z zasobami i przybliżyć nas do gospodarki o obiegu zamkniętego.

KEYWORDS: architektura, konstrukcja o obiegu zamkniętym, Antropocen, zmiana paradygmatu, jakość emocjonalna.

dr Dawid Wiener / School of Form, Uniwersytet SWPS (Polska)

Lekarz, kognitywista, dr nauk humanistycznych (filozofia), partner zarządzający w firmie badawczo-projektowej Cogision. Współzałożyciel kilku startupów (Usabilitytools, PublishSoSimply, Attensee) oraz nauczyciel akademicki na Wydziale Wzornictwa (School of Form) Uniwersytetu SWPS, gdzie prowadzi lub współprowadzi m.in. Projektowe wyzwania współczesności, Projektowanie interakcji, Projektowanie grafiki przestrzennej, Podstawy UX czy Badania w UX (dwa ostatnie na kierunku „Psychologia i informatyka”). Autor koncepcji antycypacyjnych systemów emocjonalnych przedstawionej w książce „Antycypacja a procesy emocjonalne. Kognitywistyczne ujęcie systemów emocjonalnych” (2009).

Emocjonalna dolina osobliwości w projektowaniu cyfrowym 
30 września 2023, godz. 10.30

Hipoteza doliny niesamowitości (uncanny valley hypothesis, UVH) sugeruje, że “prawie” ludzkie sztuczne postacie (fizyczne lub animowane) wywołują u niektórych obserwatorów negatywne uczucie grozy, niepokoju lub dyskomfortu. Zjawisko jest dość dobrze opisane w świecie robotyki, CGI (Computer Generated Imagery) oraz prac w obszarze sztucznej inteligencji. Jednocześnie, większości prac dotyczących tej problematyki koncentruje się na hipotetycznych mechanizmach (poznawczych), które mogłyby tłumaczyć wyżej opisane reakcje emocjonalne po stronie odbiorcy, ewentualnie w jaki sposób inżynierzy i/lub projektanci mogliby pracować nad minimalizacją tego jednak niepożądanego doświadczenia. 

Obecnie, wraz z bardzo dynamicznym rozwojem generatywnej sztucznej inteligencji, możemy spotkać się z sytuacją (lub już się spotykamy) w której sztuczny system (AI) nie tyle stara się morfologicznie upodobnić do człowieka, ale również komunikować się z nim (użytkownikiem, człowiekiem) w sposób, który ma stwarzać wrażenie, że po “drugiej stronie” jest istota w jakimś stopniu obdarzona emocjami czy nawet empatią. Co ważne, rozwój afektywnych oraz ucieleśnionych (ang. embodied) systemów miałby być fundamentalnym krokiem w rozwoju zaawansowanej (ogólnej?) sztucznej inteligencji, która mogłaby wchodzić w kolejne sfery naszego funkcjonowania. Zarazem, ludzkie emocjonalne sensory niekiedy komunikują nam, że wyrażane przez systemy AI emocje są jednak sztuczne i mogą być źródłem doświadczenia, które chciałbym nazwać emocjonalną doliną osobliwości (emotional uncanny valley, EUV). 

Cyfrowi projektanci (przyszłości) staną zatem przed wyzwaniem, w którym mogą zechcieć zaprojektować innowacyjne interfejsy komunikacyjne, potencjalnie nastawione na minimalizację tej afektywnej sztuczności, aż do momentu w którym przestaje przeszkadzać i/lub staje się wręcz pożądaną cechą np. jak w filmie “Ona” Spike Jonze z 2013 roku. Jednakże mogą także podążać inną drogą, gdzie istotniejsze będzie współprojektowanie (co-designing) z systemami AI. Wówczas nie tyle będziemy szukać “ludzkich” emocji w tego typu interakcjach, ale raczej projektować nowe doświadczenia, znaczenia czy emocje, które będą z innego porządku i wyjątkowe (unikalne) dla nowej ludzko-nieludzkiej relacji. Tym samym wprowadzając projektowanie emocjonalne (z AI) do obszaru intencjonalnie nie-antropocentrycznego, more-than-human emotional design, w którym mówienie o emocjonalnej dolinie osobliwości nie będzie mieć już większego sensu.

Dr Dawid Wiener opowie o tym, w jaki sposób rozwój generatywnej sztucznej inteligencji pozwoli projektantom i projektantkom wyjść poza koncepcję Emocjonalnej Doliny Osobliwości.

KEYWORDS: sztuczna inteligencja, projektowanie cyfrowe, interakcje człowiek-nie człowiek, Emocjonalna Dolina Osobliwości

prof. Susan Yelavich, profesora emerita / Parsons School of Design, The New School (Stany Zjednoczone)

Susan Yelavich jest emerytowaną profesorką Design Studies w Parsons School of Design, The New School. Jest członkinią Amerykańskiej Akademii w Rzymie i Fundacji Bogliasco, a także członkinią Komitetu Naukowego ds. Projektowania na Politechnice w Mediolanie, prowadziła także wykłady w Democracy and Diversity Institute we Wrocławiu. Jej wkład w design i jego badania obejmuje ponad cztery dekady, w tym 25 lat pracy dla Cooper Hewitt Museum w Nowym Jorku (Stany Zjednoczone). W tym czasie wiele publikowała i wykładała. Wśród jej książek znajdują się “Thinking Design through Literature” (Routledge, 2019), “Design as Future-Making” (Bloomsbury, 2014) i “Contemporary World Interiors” (Phaidon, 2007).

Projektowanie i komedia: śmiech jako krytyka i terapia
29 września 2023, godz. 15.20

Po niesłusznej marginalizacji, jak to bywa w przypadku komedii, praca projektantów-dowcipnisiów zasługuje na przemyślaną ocenę. Ten wykład przyjrzy się projektowaniu, które wykorzystuje taktyki humoru, w tym niezgodności, absurdu i przesady, do wywoływania emocjonalnych reakcji jako alternatywnego sposobu krytyki.

Od intencji odczuwania wyrachowanej radości związanej z cudzym nieszczęściem po niespodziewane zaskoczenia, projektowanie operujące poprzez komedię może działać jak nagłe uderzenie lub stopniowe narastanie gniewu, które informuje mózg i ciało, że coś jest nie tak. W każdym przypadku, komicznie nieprzewidywalny design uwalnia nas od tyranii status quo i oferuje antidotum na samozadowolenie. 

Po przedstawieniu historycznych przykładów, takich jak dwunastowieczne angielskie dzbany-łamigłówki czy osiemnastowieczne giochi d’acqua (fontanny “niespodzianki”), wykład skupi się na pracy współczesnych „komików” projektowania, takich jak Anna Barbara, Constantin Boym, Elio Caccavale, Ana Mir i Tobias Wong. Będzie to również wyraz szacunku dla anonimowych dowcipnisiów w ich szeregach, którzy zmuszają nas do myślenia, gdy się śmiejemy.

Prof. Susan Yelavich przyjrzy się projektowaniu, które wykorzystuje taktyki humoru do wywoływania emocjonalnych reakcji jako alternatywnego sposobu krytyki i terapii.

KEYWORDS: komedia, projektowanie, taktyki humoru, emocjonalne reakcje, krytyka, terapia